Bouwkundig erfgoed van Vorst
De inventaris van het bouwkundig erfgoed in de gemeente Vorst is online beschikbaar op www.irismonument.be
Hij werd in 2014 opgestart met de Berkendaalwijk en de Hoogte Honderdwijk. De keuze van beide wijken werd genomen omwille van verschillende redenen. De Berkendaalwijk maakt deel uit van een groter stedenbouwkundig geheel dat zich gedeeltelijk op Elsene bevindt, verder naar het westelijke richting grenst zij aan de Hoogte Honderwijk met uitlopers van Sint-Gillis, beide wijken zorgen dus voor een continuïteit van al geïnventariseerde wijken op Elsene en Sint-Gillis. Zowel de aanleg van de Berkendaalwijk als van de Hoogte Honderdwijk zijn het resultaat van grotere stedenbouwkundige ingrepen. Zij onderscheiden zich van de andere, minder coherente, wijken van de gemeente en beschikken over een homogeen en rijk erfgoedpotentieel.
De onderzoeksresultaten van beide wijken werd in 2017 afgewerkt en gepubliceerd. Het omvat 45 straatbeschrijvingen, 3 grote parken en een gebouwenbestand van ca. 800 beschreven gebouwen of gehelen van gebouwen, allemaal rijkelijk voorzien van het nodige beeldmateriaal.
Momenteel loopt het onderzoek naar de overige wijken in de gemeente, met name de Sint-Antoniuswijk, de oude dorpskern, de industriële zone langs de spoorweg en het zuidoostelijk deel van de gemeente.
De Berkendaalwijk (MH)
De Berkendaelwijk wordt begrensd door drie grote verkeersassen: de Alsembergsesteenweg, de Brugmannlaan en de Vanderkinderestraat. De wijk werd gecreëerd in het kader van een omvangrijker stedenbouwkundig project, opgestart door de Brusselaar G.-Ed. Brugmann, dat het gehele landbouwgebied van het Berkendaelveld omvatte en dat zich uitstrekte op het grondgebied van Elsene, Vorst en Ukkel. De verstedelijking van dit gebied begint in de jaren 1870 en sluit aan bij de creatie van de Tenboschwijk in Elsene (1864), waartoe op haar beurt de aanzet werd gegeven door de opening van de Louizalaan (1860).
In Vorst begint de verstedelijking in 1875 met het uitgraven van de Brugmannlaan. In 1893 gaat de Albertlaan open, en vervolgens tussen 1900 en 1910 de secundaire assen. De burgerij komt zich hier vestigen, met huizen die vaak mooie enfilades vormen, hoofdzakelijk in eclectische stijl (Dierenriem-, Meyerbeer- en Berkendaelstraat). Langs de Brugmann-, Albert- en Molièrelaan verschijnen weelderiger woningen, ontworpen door bekende architecten als Victor Horta, Ernest Blerot, Paul Vizzavona of Jean-Baptiste Dewin.
Het gebied rondom de Marconistraat en de Rodenbachstraat onderscheidt zich dan weer door het meer industriële karakter, met kleine ondernemingen (La Magnéto belge), werkplaatsen en een bescheidener woonprofiel, met name bestaande uit sociale woonblokken, zoals die welke gebouwd werden door de Société Anonyme des Habitations à Bon Marché de l’Agglomération Bruxelloise (1901-1903; architecten Léon Govaerts, É. Hellemans en Henri Jacobs). De nieuwe wijk krijgt voorts een gemeenteschool in een kenmerkende art-nouveaustijl (1905-1911; architect Henri Jacobs).
De Hoogte Honderdwijk (CS)
De Hoogte Honderdwijk situeert zich in het noordoosten van de gemeente. Het eerste stedenbouwkundig project in de wijk kadert in de uitbreiding van de reeds bestaande buitenwijken van Sint-Gillis en wordt opgesteld door stedenbouwkundige Victor Besme in 1876. Er wordt o.a. een nieuw park voorzien, het Parc du Midi (huidige Park van Vorst), waarlangs kronkelende lanen worden aangelegd die voorbehouden zijn voor de bouw van villa’s. Rond de eeuwwisseling vestigt de gegoede burgerij zich rondom dit park en laten woningen bouwen in eclectische stijl, neostijlen en art nouveau. De meest representatieve architecten zijn o.a. Arthur Nelissen en Alphonse Boelens.
Via Koninklijke Schenking wordt in 1911 het grootgronddomein van Wilhelm Duden opengesteld als openbaar park dat zich in het verlengde van het park van Vorst bevindt. Om de verbinding tussen beide parken te optimaliseren wordt in 1908 het Projet des Parcs et du quartier Saint-Augustin opgesteld. Hierbij wordt ondermeer de Lainésquare voorzien, terwijl andere straten aanpalend aan het Dudenpark worden rechtgetrokken en verbreed.
De Société Anonyme des Villas de Forest, waarbij Alexandre Bertrand de spilfiguur is, stelt in 1899 een ontwerpplan op voor een nieuwe woonwijk: Sint-Augustinus. Dit plan zal het landelijk karakter van de wijk voorgoed doen verdwijnen. De kern van het project bestaat uit het Hoogte Honderdplein met de Sint-Augustinuskerk van waaruit acht rechte straten vertrekken. Mede met behulp van de Société worden twee scholen opgericht, de Sint-Ursulaschool en de Sint-Augustinusschool.
De bebouwing vangt aan in het eerste decennium van de 20ste eeuw maar wordt abrupt onderbroken door WO I. Vanaf de jaren 1920 start een intensieve bouwwoede voor de duur van het interbellum. Zo getuigen vandaag nog een groot aantal woningen in laat-eclectische stijl, art deco of modernisme van o.a. de gebroeders Hamesse, Camille Damman en Maurice Van Nieuwenhuyse. De verzorgde art decowoningen ontworpen door de architecten René Delbecq en François Van Meulecom verdienen extra aandacht.
